Mechelen, de kunst van het sudderen

Verstilling, onthaasten, reflectie, nieuwe indrukken, rust. Allemaal begrippen die passen bij het bezoek dat ik bracht aan Mechelen afgelopen weekend. Het leven gaat snel, sneller, snelst. Of tenminste...zo lijken we het vooral te ervaren. Een weekeindje weg met een fijne kunstpresentatie in de drukte van alle beslommeringen leek ons een goed rustmoment.
Druk zijn is volgens School of Life spreker en schrijver Tony Crabbe de nieuwe maatschappelijke norm, maar ook hét probleem van onze tijd. Druk zijn is gemakkelijk, zegt hij, het geeft een excuus om niet bezig te zijn met belangrijke zaken en het is een goedkope manier om indruk te maken op onze baas, collega’s en vrienden. Tegelijkertijd leidt het tot een constant gevoel van onrust, een gebrek aan tijd, en een tekort aan aandacht. Dus tijd om nu eens aandachtig te zijn, geen afleiding van dagelijkse dingen.....

het Schepenhuis

Contour Biënnale
Op uitnodiging van Toerisme Vlaanderen bezocht ik Mechelen met als belangrijkste reisdoel de achtste editie van Contour Biënnale, het tweejaarlijks festival voor hedendaagse (video)kunst op historische locaties. Mechelen ligt zo ongeveer tussen Antwerpen en Brussel. Ik had deze stad nog nooit eerder bezocht.
Ik was al eerder op de Documenta in Kassel en de Biënnale van Venetië geweest. Grote prestigieuze kunsttentoonstellingen met veel side shows. Hoewel veel bescheidener van omvang en voornamelijk op videokunst gericht, is de Contour Biënnale de trip zeker waard. Al was het maar omdat je er vanuit de Nederlandse Randstad in circa drie uur bent. En het ontbreekt daar aan de hordes kunsttoeristen, die je op die andere plekken wel tegen komt. Dus als je op zoek bent naar de stilte in een tentoonstelling op een overzichtelijk aantal locaties, moet je hier zeker heen. Hier heb je de ruimte voor jezelf, soms met 1 of 2 andere bezoekers, of af en toe een groepje met gids.

Videokunst
Het festival bleek videokunst als uitgangspunt te hebben maar niet heel strikt. 'Een uniek platform voor al wie belangstelling heeft voor bewegend beeld', zo zeggen ze zelf. Vaak maakte video deel uit van een grotere (fysieke) installatie. 
De achtste editie vindt plaats in de lente van 2017 (nog tot en met zondag 21 mei) en werd samengesteld door de Zuid-Aziatische curator Natasha Ginwala. Meer dan twintig lokale en internationale kunstenaars kregen een plek in historische locaties als het Schepenhuis, het Hof van Savoye, Huis de Clippel, In den Grooten Zalm (het voormalige visgilde), of Loods Sociaal Huis, een voormalige meubelfabriek aan de rand van de binnenstad. De kunstwerken belichten het thema rechtvaardigheid elk vanuit een eigen invalshoek en dompelen je onder in de wereld van recht en rechtspraak. Met een verwijzing naar de achtergrond van het 400 jaar oude verleden van de Grote Raad. Dit Mechelse gerechtshof was ooit het juridische centrum van Europa.

Hof van Savoye

De tijd staat even stil. De meeste kunstwerken vragen focus en innerlijke rust. Denk hierbij als metafoor aan een stoofschotel die langzaam moet sudderen om op smaak te komen. Zo was er een prachtige film waarin je werd meegenomen in de leefwereld van Franse jongens die IS-strijders wilden worden. En dat op de prachtige locatie in de troonzaal van het Hof van Savoye, het huidige gerechtshof (speciaal op zondag open ook dus voor ons), tegelijkertijd het voormalige paleis van landvoogdes Margaretha van Oostenrijk van de Nederlanden (1507-1530).
De film Also known as Jihadi van Eric Baudelaire duurt 99 minuten. En dat vraagt wat van mijn zitvlees. Het bewijst wel dat hedendaagse kunst de gejaagdheid kan keren, als je ervoor openstaat. En dat digitaal - in dit geval videokunst- dat vaak wordt geassocieerd met snelheid en hype, niet altijd een versnelling in inhoud hoeft te betekenen.

 De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat concentratie me bij het ene kunstwerk beter lukte dan bij het andere kunstwerk. Sommige werken hebben de tijd nodig om door te dringen, het hart en brein aan te spreken. Andere raken me gewoon niet zo. Of misschien heb ik het niet begrepen, dat kan ook nog. Ik ben een optimistisch mens dus deel ik graag mijn favorieten.


Favorieten

Trevor Paglen, Code names, 2001
Lijst met namen van geheime missies

Rosella Biscotti, Other, 2014
een data project gebaseerd op ponskaarten, volkstelling en de definiëring van sociale categorieën.
met steun van het Mondriaanfonds gerealiseerd

Ho Tzu Nyen, NO MAN II, 2017

Een fantastische video installatie (die met deze afbeelding niet voldoende tot zijn recht komt) waarin allerlei menselijke figuren van cyborgs, anatomische figuren en hybriden een rol spelen en waarin je als bezoeker er opeens tussen wordt gesteld. De prachtige zang ondersteunt het geheel: 'No man is an island entire of itself'. Een pleidooi voor compassie, ongeacht afkomst.

Ritu Sarin en Tenzing Sonam, Drapchi Elegy, 2017
Het hartverscheurende verhaal van onderdrukte Tibetanen die hun leven geven voor aandacht voor hun protest.

Judy Radul, The book of glass, 2017
Een geënsceneerde voyeuristische video installatie die je aan het denken zet over privacy en transparantie en waar je als bezoeker ook onderdeel van uit maakt.

Pedro Gomez-Egana, The moon will teach you, 2017
De wonderlijke, raadselachtige installatie met muziek en beweging op de zolder van het voormalige visgilde.

Pallavi Paul, The dreams of Cynthia, 2017
Een juweeltje, waarbij je het wonderlijke leven van Cynthia volgt, haar dromen en verlangens.

Kunst mag best even stoven in jouw hoofd
Ik ben wel benieuwd naar de toekomst van Contour en wil zeker een keer terugkomen naar dit festival. Wat een hartelijke medewerkers vonden wij ter plekke; van de mevrouw die ons de weg wees, tot de mensen die soms in de bitter vochtige kou op een van de locaties stonden te wachten tot er weer een bezoeker kwam. Ik hoop dan weer verrast en verwend te worden met nieuwe inzichten en ruimte voor reflectie. En ik ben ook nieuwsgierig: wat gaan ze doen met het concept videokunst de komende jaren? Ze hanteren al een brede opvatting, maar komen daar ook VR (Virtual Reality) en andere videotechnieken bij in de toekomst? Dat betekent natuurlijk ook investering in technologie en presentatie, maar ook een nieuw (?) inhoudelijk terrein. Wat gebeurt er als videokunst eigenlijk weer ouderwets wordt? Bij de eerste editie in 2003 was het het een (redelijk) nieuw medium, maar hoe ontwikkelt zich dit?

Wat rest mij nog te zeggen? Dat ik Mechelen verliet met een overheersend gevoel van kalmte. En dat de kunstwerken en hun vragen over ethiek en gerechtigheid ons de moed gaven om onze ambiguïteit onder ogen te zien. We reden weg met het inzicht dat kunst als katalysator kan dienen voor het vinden van persoonlijke vrijheid en welzijn. Begrijp me niet verkeerd....ik houd van vooruitgang en drukte. Ik houd van de snelheid van werken en het contact houden met vrienden via alle beschikbare digitale apparatuur, maar tegelijkertijd wil ik niet het vermogen verliezen om me ergens volledig en langdurig op te richten. Soms het een, soms het ander. Net als met eten: soms staand een zakje frites, dan weer uren werken en wachten op de mooie stoofschotel. Zo fijn dat het allebei kan. Merci Mechelen!

Contour Biennale 8 loopt van zaterdag 11 maart tot en met zondag 21 mei 2017. De tentoonstelling is geopend tijdens de week van 9 tot 17 uur. Tijdens het weekend tussen 10 en 18 uur. Contour Biënnale 8 is gesloten op woensdag.